Fundacje rodzinne. Firmy na pokolenia

Co do zasady, likwidacja fundacji rodzinnej wiążę się z powstaniem obowiązku opodatkowania przekazywanego przez fundację mienia. Zgodnie z art. 24q ust. 1 ustawy o CIT stawka podatku w takim wypadku wynosi 15%. Ustawodawca przewidział możliwość obniżenia podstawy opodatkowania o wartość mienia, które zostało wniesione przez fundatora lub fundatorów.

Niemniej jednak, dosyć ogólnie uregulowany przepis daje pewne wątpliwości interpretacyjne, m.in. w zakresie ustalenia,  co dokładnie może być uznane za wartość podatkową mienia przekazanego przez fundatora. Przykładowo, środki pieniężne nie zostały wymienione w ustawie o CIT, więc do momentu wypracowania stałej linii orzeczniczej sądów i organów podatkowych istnieje pewne ryzyko podatkowe w tej kwestii.

Pierwsza interpretacja fiskusa  

W pierwszych wydanych interpretacjach indywidualnych (np. tej z dnia 24 sierpnia 2023 r. o sygn. 0111-KDIB1-2.4010.173.2023.1.DP) dotyczących problemu środków pieniężnych, fiskus stanowczo uznał, że przekazane do fundacji rodzinnej środki pieniężne w walucie polskiej (niezależnie od przeznaczenia ich na fundusz założycielski lub przekazania w formie darowizny w trakcie funkcjonowania fundacji) nie mogą stanowić wartości podatkowej mienia wniesionego do fundatora w rozumieniu przepisu art. 24q ust. 3 ustawy o CIT.

Innymi słowy, zdaniem fiskusa nie było możliwe, aby obniżyć podstawę opodatkowania przekazanego mienia likwidowanej fundacji rodzinnej o kwotę wniesionej przez fundatorów gotówki. Analiza przepisów przez fiskusa była skrajnie niekorzystna dla fundatorów fundacji rodzinnych.

Sądowa wykładnia przepisów

Wyroki Wojewódzkiego sądu administracyjnego w Poznaniu, a także w Łodzi uchyliły wydane do tej pory interpretacje, stwierdzając, że jest w nich zawarta nieprawidłowa wykładnia przepisów o pomniejszeniu podstawy opodatkowania przekazanego mienia likwidowanej fundacji. Poznański sąd stwierdził, że właściwie rozumiane brzmienie przepisu to opodatkowanie tylko tej części przekazanego beneficjentom mienia, które stanowi nadwyżkę ponad to, co zostało fundacji przekazane przez fundatora. Innymi słowy opodatkowana jest różnica pomiędzy przekazanym fundacji mieniem, a tym przez nią otrzymanym, nawet jeśli wniesione zostały środki pieniężne.  

Wygląda na to, że sądy zgadzają się z intencją ustawodawcy, która zakładała, że mienie wypłacone przez fundację rodzinną podczas likwidacji, nie podlega opodatkowaniu dopóki  będzie stanowić tylko zwrot równowartości aktywów pierwotnie przekazanych do fundacji rodzinnej przez fundatorów. Nawet jeśli jest to gotówka.

Naszym zdaniem, zmiana podejścia nie była wysoce prawdopodobna, szczególnie przy tak ogólnie sformułowanych przez ustawodawcę przepisach. W związku z nadal stosunkowo małą ilością korzystnych dla fundacji rodzinnych wyroków, bezpieczniej jest zabezpieczyć się i wystąpić o interpretację indywidualną, celem uzyskania mocy ochronnej, która obejmuje wnioskodawcę.  

Autorzy:

Katarzyna Rozenberg, Radca prawny w Mariański Group

Hubert Ostrowski, Młodszy Konsultant Podatkowy w Mariański Group